Ευαγγελική Εκκλησία Γερμανογλώσσων

εν Αθήναις

Christuskirche

Tο Εκκλησιαστικό Όργανο   

Steinmeyer

Η πρόσοψη του οργάνου

ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ

ΤΗΣ ΕYΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΓΕΡΜΑΝΟΓΛΩΣΣΩΝ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ

 

Η Ευαγγελική Εκκλησία Γερμανογλώσσων εν Αθήναις ιδρύθηκε το έτος 1837. Τα πρώτα χρόνια της ιδρύσεώς της έως και το 1913 οι λατρευτικές ανάγκες του ποιμνίου της εξυπηρετούνταν από τα Παλαιά Ανάκτορα στο Σύνταγμα. Το 1932 με την ολοκλήρωση του νέου εκκλησιαστικού κτιρίου στο τέρμα της οδού Σίνα, ήταν πρόδηλη και η ανάγκη εγκατάστασης ενός εκκλησιαστικού οργάνου για τη χρήση στις λειτουργίες της κοινότητας.

Γερμανική Ευαγγελική Εκκλησία Αθηνών

Γερμανική Ευαγγελική Εκκλησία Αθηνών

Γερμανική Ευαγγελική Εκκλησία Αθηνών

Για το σκοπό αυτό κλήθηκε από τη Γερμανία μια πασίγνωστη εταιρεία κατασκευής εκκλησιαστικών οργάνων. Η G.F Steinmeyer & CO, όπου δραστηριοποιήθηκε στο χώρο της κατασκευής εκκλησιαστικών οργάνων και αρμονίων από το 1847 έως το 2001. Στην εταιρεία αυτή οφείλουμε επίσης και ένα τμήμα του τεραστίου εκκλησιαστικού οργάνου στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Στεφάνου στο Πάσσαου της Γερμανίας, όπου κλήθηκε το 1928 για να ξεκινήσει την εργασία της εγκατάστασής του. Το όργανο αυτό είναι το μεγαλύτερο που υπάρχει στην Ευρώπη. 

Το εκκλησιαστικό όργανο της Εκκλησίας του Χριστού στην Ελλάδα, κατασκευάσθηκε το Σεπτέμβριο του 1933. Μεταφέρθηκε στην Αθήνα από το λιμάνι του Αμβούργου με ατμόπλοιο κατά το μήνα Οκτώβριο του ιδίου έτους. Στις αρχές του Νοεμβρίου ήταν ήδη στον Πειραιά. Λόγω όμως του γεγονότος ότι δεν είχαν ακόμη τοποθετηθεί τα βιτρώ στην εκκλησία και έτσι ο ναός ήταν ακόμη ατελείωτος, το όργανο ξεκίνησε να εγκαθίσταται στις αρχές του Ιανουαρίου του 1934, όπου και ολοκληρώθηκε μέσα σε τέσσερις εβδομάδες. 

Το δυτικό βιτρώ της Γεννήσεως

Το ανατολικό βιτρώ του Ιησού Χριστού
και των Τεσσάρων Ευαγγελιστών

Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά το πρώτο διάστημα της ζωής του οργάνου, δίδονταν συχνά συναυλίες εκκλησιαστικού οργάνου με συχνότητα ανά δύο ή τρεις εβδομάδες από τον οργανίστα M.Lorenzer με ελεύθερη είσοδο. 

Η αρχική διάταξη των ηχοχρωμάτων του ήταν διαφορετική, με λιγότερους αυλούς. Κατά τη διάρκεια των ετών όμως, κρίθηκαν απαραίτητες και τοποθετήσεις περισσοτέρων ήχων, έτσι ώστε να μπορεί το όργανο να συνοδεύει καλύτερα το εκκλησίασμα, αλλά και να έχει τη δυνατότητα να ανταποκρίνεται στις ανάγκες σολιστικού παιξίματος. 

Η διάταξη των ηχοχρωμάτων του είναι η ακόλουθη:

Manual I – Hauptwerk

Prinzipal 8’: 56 αυλοί (Ομάδα αυλών που παράγει το βασικό ηχόχρωμα του εκκλησιαστικού οργάνου σε τονικό ύψος ομοηχίας, δηλαδή το μεσαίο λα ηχεί στους 440 παλμούς ανά δευτερόλεπτο. Το συγκεκριμένο ρετζίστρο ανήκει στην κατηγορία των Ανοικτών Αυλών, δεδομένου ότι οι αυλοί του έχουν άνοιγμα διαφυγής του αέρα στην κορυφή τους).

Η ομάδα του Prinzipal 8' στο Hauptwerk

Spillflöte 8’: 56 αυλοί (Ομάδα αυλών που παράγουν ήχο Φλάουτου. Το ρετζίστρο αυτό ηχεί επίσης στην ομοηχία. Ανήκει στην κατηγορία των Ανοικτών, δεδομένου ότι στην κορυφή τους υπάρχει άνοιγμα διαφυγής του αέρα, αν και η πρώτη οκτάβα του είναι ακροπωματισμένη για λόγους οικονομίας υλικού)

H ομάδα του Spillflöte 8'
στο Hauptwerk

Oktave 4’: 56 αυλοί (Αντίστοιχο με το Prinzipal 8. με τη διαφορά ότι οι αυλοί είναι κατασκευασμένοι να ηχούν μια οκτάβα υψηλότερα.) 

Από αριστερά προς τα δεξιά οι ομάδες: 
Mixture III-IV, Oktave 4',
Schwegel 2' και Spillflöte 8' (χαμηλή αεροδόχος)

Scwhegel 2’: 56 αυλοί (Ομάδα αυλών που παράγει ήχο Φλάουτου κατά δύο οκτάβες υψηλότερα από την ομοηχία. Στο παρελθόν οι ίδιοι αυλοί ήταν εντονισμένοι να παράγουν ήχου τύπου Prinzipal). 

Mixtur ΙΙΙ-IV 1 1/3’: 200 αυλοί (4 ομάδες αυλών ενσωματωμένες σε ένα ρετζίστρο το οποίο προσθέτει στο όργανο όλους τους υψηλούς ήχους και δίνει λαμπρότητα και ένταση στον ήχο. Οι δύο πρώτες οκτάβες αποτελούνται από 3 αυλούς ανά πλήκτρο, ενώ από το μεσαίο ντο και άνω υπάρχουν 4 αυλοί) 

Η ομάδα του Mixture III-IV (υψηλή αεροδόχος)

Η ομάδα Mixture III-IV (υψηλή αεροδόχος)

Manual II – Scwhellwerk

Gedackt 8’: 56 αυλοί (Ομάδα αυλών που παράγουν ήχο φλάουτου σε τονικό ύψος ομοηχίας. Το ρετζίστρο αυτό ανήκει στην κατηγορία των Ακροπωματισμένων, δεδομένου ενώ η μόνη έξοδος του αέρα είναι τα χείλη που βρίσκονται στο κάτω μέρος των αυλών).

Rohrflöte 4’: 56 αυλοί (Οι αυλοί παράγουν ήχο κατά μια οκτάβα ψηλότερα από το Gedackt 8’. Το συγκεκριμένο ρετζίστρο ανήκει στην κατηγορία των Ημιακροπωματισμένων, δεδομένου ότι οι αυλοί του έχουν ένα πώμα στην κορυφή τους με μια μικρή δίοδο διαφυγής του αέρα).

Prinzipal 2’: 56 αυλοί (Αντίστοιχο με το Prinzipal 8’ του Hauptwerk με τη μόνη διαφορά ότι ο ήχος που παράγει αυτό το ρετζίστρο είναι κατά δύο οκτάβες υψηλότερος)

Quint 1 1/3’: 56 αυλοί (Ομάδα αυλών που παράγει το βασικό ηχόχρωμα του εκκλησιαστικού οργάνου. Σε αυτήν την ομάδα υπάρχει μια βασική ιδιομορφία. Ο ήχος που παράγεται δεν αντιστοιχεί ούτε στην ομοηχία, ούτε στις διάφορες οκτάβες του. Πιέζοντας το πλήκτρο ντο ακούγεται η νότα σολ, κ.ο.κ. Αυτό το ρετζίστρο δίνει ένα χαρακτηριστικό χρώμα στον ήχο και χρησιμεύει κυρίως για σολιστικό παίξιμο σε συνδυασμό με κάποια πιο βαθύφωνα ρετζίστρο.)

Cymbel III 1’: 168 αυλοί (3 αυλοί για κάθε πλήκτρο που παράγουν πάρα πολύ υψηλό ήχο και που επαναλαμβάνονται σχεδόν ανά οκτάβα. Ο ήχος του, λόγω αυτής της επανάληψης, μοιάζει σαν να παράγεται από κύμβαλα, εξ ου και το όνομα του).

Tremulant: Το Tremulant είναι μια συσκευή που δημιουργεί στιγμιαίες εκτονώσεις της πίεσης στον αεροθάλαμο του Schwellwerk. Η εκτόνωση αυτή της πίεσης του αέρα κατά περιόδους, δημιουργεί μία διακύμανση στον ήχο και αποτελεί ένα εφέ απαραίτητο για σολιστικό μονοφωνικό παίξιμο στο πληκτρολόγιο αυτό.

Το κιβώτιο συμπίεσης των περσίδων του Schwellwerk
εντός του θαλάμου Schwell 

Οι βαθύηχοι αυλοί των ομάδων του Schwellwerk 
(Λήψη φωτογραφίας από τη θύρα πρόσβασης στο θάλαμο)

Η αεροδόχος των αυλών του Schwellwerk

Η συσκευή Tremulant
και δεξιά ο υγραντήρας του οργάνου

Οι αυλοί του Schwellwerk από πίσω προς τα εμπρός:
Gedackt 8', Prinzipal 2', Quint 1 1/3' και Zimbel III

Pedalwerk

Subbass 16’: 30 αυλοί (Ομάδα αυλών που παράγει τις πιο βαθιές νότες του οργάνου. Ανήκει στην κατηγορία των Ακροπωματισμένων. Είναι κατά μια οκτάβα χαμηλότερο από τε ρετζίστρο της τάξεως 8΄ βρίσκονται στα χειροκίνητα πληκτρολόγια).

Η ομάδα Subbass 16' - Zartbass 16' του Pedalwerk

Η ομάδα Subbass 16' - Zartbass 16' του Pedalwerk

Zartbass 16’: Πρόκειται για τους ίδιους αυλούς με το προηγούμενο ρετζίστρο, με τη διαφορά πως με την παρεμβολή μιας συσκευής στην αεροδόχο στήριξης των αυλών, οι αυλοί δέχονται μικρότερη ποσότητα αέρα και ηχούν με χαμηλότερη ένταση.

Prinzipal 8’: 30 αυλοί (Αντίστοιχο με το Prinzipal 8’ του Hauptwerk)

Η ομάδα Prinzipal 8' του Pedalwerk

Choralbaß 4’: 30 αυλοί (Ομάδα αυλών που παράγουν ήχο τύπου Prinzipal. Χρησιμοποιείται είτε για να συμπληρώσει το ηχητικό σύνολο βαθυφώνων αυλών των ποδοπλήκτρων, είτε για να ερμηνεύσει σολιστικά κείμενα)

Η ομάδα Choralbass 4' στο Pedalwerk
προς τα δεξιά της φωτογραφίας

Gemshorn 2’: 30 αυλοί (Ομάδα αυλών που παλιότερα ήταν στο όργανο σε τονικό ύψος 8’. Ουσιαστικά η ομάδα αυτή απομακρύνθηκε και έμειναν οι υψηλές οκτάβες για χρήση παρόμοια με του προηγούμενου ηχοχρώματος. Η ομάδα αυτή έχει ηχόχρωμα τύπου Φλάουτου)

Η ομάδα Gemshorn 2' στο Pedalwerk

Ενισχυτικός αεροθάλαμος πίεσης στο Pedalwerk

Ο αεροθάλαμος συμπίεσης του οργάνου
και οι μηχανισμοί της πνευματικής συναρμογής

Το όργανο εκτός από τους διακόπτες που διαθέτει για την επιλογή των αυλών, διαθέτει επίσης και μερικά άλλα βοηθήματα όπως:

Manual Koppel: Διακόπτης σύμπλεξης που επιτρέπει στα ηχοχρώματα του κλαβιέ  Schwellwerk να ακούγονται και στο κλαβιέ Hauptwerk.

Pedal Koppel ΙI: Διακόπτης σύμπλεξης που επιτρέπει στα ηχοχρώματα του κλαβιέ Schwellwerk να ακούγονται στο Pedal.

Pedal Koppel I: Διακόπτης σύμπλεξης που επιτρέπει στα ηχοχρώματα του κλαβιέ Hauptwerk να ακούγονται στο Pedal.

Tutti: Διακόπτης που ενεργοποιεί αυτόματα όλα τα ρετζίστρο του οργάνου.

Schwellpedal: Πεντάλ που βρίσκεται στο κάτω μέρος της κονσόλας με τη βοήθεια του οποίου ανοιγοκλείνουν οι γρίλιες του κλαβιέ Schwellwerk. Οι γρίλιες αυτές επιτρέπουν στο να διαφεύγει περισσότερος ή λιγότερος ήχος από το θάλαμο, έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα αυξομείωσης της έντασης του τμήματος αυτού.

Ο πίνακας με τα ρετζίστρο του οργάνου

Η κονσόλα του οργάνου

Η κονσόλα του οργάνου

Το εσωτερικό της κονσόλας με την ηλεκτρική συναρμογή

Ο ροοστάτης του ρυθμιστικού πεντάλ για το Schwell

Τα ρελέ της ηλεκτρικής συναρμογής

Το όργανο αποτελείται από μεταλλικούς αλλά και ξύλινους αυλούς (τριάντα στον αριθμό), ενώ οι αυλοί του είναι χωρισμένοι σε τρία τμήματα. Το ένα τμήμα εξ αυτών, βρίσκεται δεξιά, όπως βλέπουμε το όργανο από το χώρο της εκκλησίας, του οποίου οι αυλοί ενεργοποιούνται με τη χρήση των ποδοπλήκτρων του οργάνου. Τα άλλα δύο τμήματα βρίσκονται στο αριστερό μέρος και αφορούν τα πληκτρολόγια των χειρών. Το ένα βρίσκεται σε θεατό σημείο και ενεργοποιείται από το κάτω πληκτρολόγιο, ενώ υπάρχει κι ένα τρίτο τμήμα τοποθετημένο σε κιβώτιο εντός του τοίχου της εκκλησίας και ενεργοποιείται από το επάνω πληκτρολόγιο. Το όργανο λειτουργεί με ηλεκτροπνευματική συναρμογή. Δηλαδή οι εντολές από τα πλήκτρα προς τους αυλούς μεταφέρονται μέσω ηλεκτρικής ενέργειας από την κονσόλα και στη συνέχεια κάτω από τις αεροδόχους, μετατρέπονται σε πνευματική πίεση μέσω ειδικών αεροσυμπιεστών. Η παροχή του αέρα γίνεται από μια ηλεκτρική αεραντλία, ενώ τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του οργάνου υπήρχε και συσκευή χειροκίνητης τροφοδοσίας με αέρα. 

Η αεραντλία τροφοδοτεί με συμπιεσμένο αέρα δύο αεροθαλάμους, έναν για το κλαβιέ Schwellwerk με χαμηλή πίεση κι έναν για το κλαβιέ Hauptwerk και για το Pedalwerk, υψηλότερης πίεσης, ενώ στο τμήμα του Pedalwerk υπάρχει κι ένας σταθεροποιητής-ενισχυτής της πίεσης έτσι ώστε να παρέχει στο τμήμα ικανή πίεση αέρος, προκειμένου να ηχήσουν οι τεράστιοι αυλοί των ποδοπλήκτρων. 

Όπως γίνεται αντιληπτό από τις παραπάνω περιγραφές το τμήμα Hauptwerk έχει 424 αυλούς Το τμήμα του Schwellwerk έχει 392 αυλούς και το Pedalwerk έχει 120 αυλούς. Συνολικά οι αυλοί του οργάνου είναι 936. Στην πρόσοψη του οργάνου στο δεξί μέρος, υπάρχουν, για λόγους αρμονίας της εμφάνισης, 4 αυλοί που δεν ηχούν.

Λόγω του μεγέθους του, το όργανο αυτό χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν για αρκετές συναυλίες εκκλησιαστικού οργάνου από διάφορους αθηναϊκούς καλλιτεχνικούς φορείς μέχρι πριν την τοποθέτηση του μεγάλου εκκλησιαστικού οργάνου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. 

Το 2017 έγινε μια επέκταση στο ηχητικό τμήμα του οργάνου με την προσθήκη ψηφιακού τμήματος. Έτσι το όργανο είναι το πρώτο στη Βαλκανική Χερσόνησο και ως εκ τούτου και στην Ελλάδα που είναι πλέον υβριδικό. Στην προσθήκη αυτή συμπεριλαμβάνεται ηλεκτρονικής υπολογιστής με τα ηχητικά δείγματα καθώς και κάρτα ήχου, ισοσταθμιστής και δύο δυναμικά ηχεία ισχυρών προδιαγραφών. Μέσα στην κονσόλα τοποθετήθηκε κάρτα MIDI και ειδικοί αισθητήρες κάτω από κάθε πλήκτρο, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η επικοινωνία της κονσόλας με τον υπολογιστή. Με τον τρόπο αυτό το δυναμικό ηχοχρωμάτων του οργάνου αυξήθηκε από τα 15 που διαθέτει έως και πάνω από 70. Ο ήχος του οργάνου πλέον, αμιλλάται αυτόν των μεγάλων εκκλησιαστικών οργάνων και ηχεί θαυμάσια μέσα στο ναό, ο οποίος διακρίνεται στην πόλη των Αθηνών για την υπέροχη ακουστική του. Να αναφέρουμε ότι ο ναός ανήκει στην κατηγορία οικοδομημάτων Bauhaus - Concert Hall. 

Η κάρτα ήχου με τον ισοσταθμιστή

Η προσθήκη κάρτας MIDI
στην αριστερή πλευρά της κονσόλας

Προσθήκη αισθητήρων στα πλήκτρα

Προσθήκη αισθητήρων στα πλήκτρα

Ένα από τα δύο ηχεία απόδοσης
των νέων ηχητικών δειγμάτων στη δεξιά πτέρυγα

Το ηχείο απόδοσης των νέων ηχητικών δειγμάτων
της αριστερής πτέρυγας

Οργανίστες του ναού

Στην παρούσα φάση τις ανάγκες οργανίστα στην εκκλησία τελούν οι κάτωθι καλλιτέχνες:

Χρήστος Παρασκευόπουλος (Αρχιμουσικός και Κύριος Οργανίστας)

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Οι μουσικές του σπουδές ξεκίνησαν με τη γνωστή καθηγήτρια πιάνου Ευαγγελία Χασαπλαδάκη. Είναι απόφοιτος του Εθνικού Ωδείου Αθηνών από την τάξη Πιάνου των Παύλου Βεντούρα και της Καίτης Τρούλη το 1994 και από την τάξη Ανωτέρων Θεωρητικών του Σπύρου Κλάψη το 1997 με πτυχίο Αντίστιξης. Επίσης είναι κάτοχος του DipAbrsm στο εκκλησιαστικό όργανο και του πανεπιστημιακού τίτλου LRSM στο εκκλησιαστικό όργανο (Bachelor with honor from London University)  μαθητεύοντας με τον οργανίστα του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών Nicolas Kynaston και είναι ο πρώτος Έλληνας που απέκτησε ελληνικό Δίπλωμα εκκλησιαστικού οργάνου το 2019 με την Ελένη Κεβεντσίδου σε συνεργασία με το Ωδείο "Νικόλαος Μάντζαρος" υπό τη διεύθυνση του γνωστού συνθέτη Παύλου Βεντούρα. Από το 1997 είναι οργανίστας στη Γερμανική Εκκλησία του Χριστού ενώ από το 2012 διορίστηκε Αρχιμουσικός (Kantor) στον ίδιο χώρο. Επίσης είναι καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Εκκλησιαστικού Οργάνου και Μουσικής του Αγίου Φραγκίσκου στη Ρόδo. To 2016 εγκαινίασε το εκκλησιαστικό όργανο του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Γεωργίου στη Σύρο με μεγάλη πανηγυρική συναυλία μετά την ανακατασκευή του οργάνου από τον Ιταλό κατασκευαστή Saverio Tamburini. Μεταξύ των έργων που αποδόθηκαν στον εγκαινιασμό του οργάνου περιλαμβάνεται η σύνθεση «Syr», του συνθέτη Παύλου Βεντούρα, όπου συνετέθη ειδικά για το σκοπό αυτό. Έχει εμφανιστεί σε ρεσιτάλ εκκλησιαστικού οργάνου στην Ελλάδα, στη Μεγάλη Βρετανία (Λονδίνο All Souls Langham Place – St Marylebone, Croydon St Michael and All Angels with St James), στο Ισραήλ (Ιερουσαλήμ – Καθεδρικός Ναός του Αγίου Σωτήρος), στην Αυστρία (Λιντς - Μοναστηριακός Ναός του Αγίου Φλωριανού), στην Πολωνία (Βαρσοβία - Ευαγγελική Εκκλησία Βαρσοβίας), και έχει προσκληθεί στο Αβαείο του Αγίου Στεφάνου στο Weingarten στη Γερμανία, Βαλέττα στη Μάλτα, Λουκέρνη στην Ελβετία, Πολωνία και Αυστρία. 

Σε συναυλία που οργάνωσε τον Απρίλιο του 2019 η Ένωση Ελλήνων Μουσουργών, ερμήνευσε έργα για εκκλησιαστικό όργανο αποκλειστικά Ελλήνων συνθετών από την περίοδο του Ρομαντισμού έως και το 21^ο αιώνα, συμπεριλαμβανομένων των Νικόλαου Μάντζαρου, Αλέξανδρου Γκρέκ, Παύλου Βεντούρα, Σπύρου Μάζη, Κώστα Αγουρίδη και Χρύσανθου Μουζακίτη.

Έχει συνεργαστεί ως οργανίστας με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, τη Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία Δήμου Αθηνών, με καλλιτέχνες της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, του Α.Σ.Μ.Α, της Όπερας Δωματίου Αθηνών κ.α. Επίσης έχει εμφανιστεί  σε:  Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Εθνική Λυρική Σκηνή, Στοά του Βιβλίου, Αίθουσα Φιλολογικού Συνδέσμου «Παρνασσός», Α’ Ελληνική Ευαγγελική Εκκλησία, Γερμανική Εκκλησία, Αγγλικανική Εκκλησία, Άγιος Παύλος Πειραιώς, Ιερά Καρδία Αθηνών, Μετάσταση Θεοτόκου Χανίων, Άγιος Φραγκίσκος Ρόδου, Παναγία της Νίκης Ρόδου.

Το 2008 ίδρυσε και διευθύνει το φωνητικό σύνολο “Musica Sacra” έως και το 2019 όπου εξειδικεύεται στην ερμηνεία έργων χορωδιακής θρησκευτικής μουσικής. Είναι επίσης διευθυντής της χορωδίας Cantus Celestis και του φωνητικού συνόλου Vox Sinceris. Διδάσκει εκκλησιαστικό όργανο στο Ωδείο "Εράτειο". 

Χρήστος Παρασκευόπουλος

Κατερίνα Βλάχου (βοηθός οργανίστα)

Η Κατερίνα Βλάχου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κόρινθο. Έκανε τα πρώτα μαθήματα πιάνου σε ηλικία 9 ετών και έλαβε το δίπλωμα της το 2016 με καθηγήτρια την Έφη Αγραφιώτη. Το 2018, αποφοίτησε από το Τμήμα Μουσικών Σπουδών Αθηνών με κατεύθυνση τη Μουσική Τεχνολογία και τη διπλωματική της να επικεντρώνεται στη σύνθεση Ηλεκτροακουστικής Μουσικής με μικτά μέσα.

Η πρώτη επαφή της με το εκκλησιαστικό όργανο έγινε χάρη στον συμφοιτητή της Νικόλαο Δέδε, ο οποίος συμμετέχει στην χορωδία Cantus Celestis της Γερμανικής Εκκλησίας υπό τη διεύθυνση του Χρήστου Παρασκευόυπολου, ενώ είχε μάθει και παλαιότερα για την καλλιτεχνική και διδακτική του δράση μέσω των άλλων δύο μαθητριών τουτ, της Ειρήνης Αναστασίου και της Δάφνης Μελανίτου οι οποίες πλέον είναι οργανίστριες στον Καθεδρικό Καθολικό Ναό Αγίου Διονυσίου Αθηνών. Χάρη στην υποτροφία που έλαβε μέσω του Ωδείου Νικόλαος Μάντζαρος, ξεκίνησε τις σπουδές της το έτος 2019 με τον Χρήστο Παρασκευόπουλο.

Το 2021 ανέλαβε τη θέση βοηθού οργανίστα στη Γερμανική Εκκλησία Αθηνών.

Παράλληλα ασχολείται με τη σύνθεση και παραγωγή μουσικής με ηλεκτρονικά μέσα, αλλά και με το τραγούδι με τη συμμετοχή της σε μουσικό συγκρότημα.

Κατερίνα Βλάχου

Το εκκλησιαστικό όργανο του Καθεδρικού Ναού του Μιλάνου

Το μεγάλο εκκλησιαστικό όργανο στον Καθεδρικό Ναό του Μιλάνου, κατασκευάστηκε το 1938 από τις εταιρείες Mascioni της Cuvio (Βαρέζε) και Tamburini της Crema, αποκαταστάθηκε και επανατοποθετήθηκε εξ ολοκλήρου στο πρεσβυτέριο από τον Tamburini το 1986. Παραμένει σταθερά στη δεύτερη θέση στην Ευρώπη για τον αριθμό των αυλών και συστοιχιών αυλών (μόνο το όργανο στον Καθεδρικό Ναό του  Passau στη Γερμανία το ξεπερνά σε μέγεθος), και είναι ένα από τα δεκαπέντε μεγαλύτερα όργανα στον κόσμο.

Οι προδιαγραφές αυτού του "γίγαντα" οργάνου είναι πραγματικά εντυπωσιακές: 

• 15.800 αυλοί, εκ των οποίων ο μεγαλύτερος έχει μήκος πάνω από εννέα μέτρα, και ο μικρότερος λίγα εκατοστά 

• Πέντε όργανα (Το Great Organ στη Βόρεια και Νότια πλευρές – Τα Positive και Recitative Organs στη  Βόρεια πλευρά – τα Solo και Echo Νότια πλευρά – το Choir στο ίδιο επίπεδο  με την Αγία Τράπεζα) 

• Πέντε κονσόλες (η βασική κονσόλα με πέντε πληκτρολόγια, η κονσόλα της Αγίας Τράπεζας με τρία πληκτρολόγια, η κονσόλα της χορωδίας με δύο πληκτρολόγια και δύο κονσόλες του ενός πληκτρολογίου στις Αψίδες)

Παρά το γεγονός ότι τα στοιχεία αυτά είναι καταπληκτικά από μόνα τους, τα καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά είναι ακόμα πιο εξαιρετικά: το μεγάλο όργανο του καθεδρικού ναού κατασκευάστηκε από δύο από τις σημαντικότερες οικογένειες κατασκευαστών οργάνων του 20ου αιώνα. Συνδυάζει την απαράμιλλη φωνή της ιταλικής παράδοσης με μια αναμφισβήτητα εκλεκτική σειρά ηχοχρωμάτων, τα οποία εγγυώνται την τέλεια ερμηνεία των περισσοτέρων έργων που έχουν γραφτεί για το όργανο, ένα όργανο με ένα πραγματικά εξαιρετικό ηχόχρωμα για την εκτέλεση ενός ρομαντικού και συμφωνικού ρεπερτορίου, στο ίδιο επίπεδο με τα πιο σημαντικά όργανα των καθεδρικών ναών της Ευρώπης.

Σε αυτό πρέπει να προσθέσουμε την εξαιρετική δεξιοτεχνία των διαδικασιών και τεχνολογιών που χρησιμοποιήθηκαν από τους κατασκευαστές του οργάνου: δεν υπάρχει τίποτα τυποποιημένο ή "βιομηχανικό" σε αυτό το όργανο, και κάθε στοιχείο έχει σχεδιαστεί για να δημιουργήσει ένα μοναδικό όργανο για ένα μοναδικό περιβάλλον.

Το όργανο αυτό επινοήθηκε το 1938 με ένα πραγματικά μεγαλειώδες σχέδιο: επτά όργανα τοποθετήθηκαν σε διάφορα σημεία μέσα στον καθεδρικό ναό, με αυτή τη διάταξη:

• Positive Organ - αντιστοιχεί στο 1ο πληκτρολόγιο, ψηλά στο μεγάλο παράθυρο πάνω από την Αγία Τράπεζα της Αγίας Θέκλας. 

• Great Organ -. αντιστοιχεί στο 2ο πληκτρολόγιο, και στις δύο προθήκες στις δύο πλευρές της Αγίας Τράπεζας

• Recitatice Organ - αντιστοιχεί στο 3ο πληκτρολόγιο, ψηλά στο μεγάλο παράθυρο με θέα στο διάδρομο πίσω από τη χορωδία (στην πλευρά του Σκευοφυλακίου). 

• Choir Organ - αντιστοιχεί στο 3ο πληκτρολόγιο, στην πλατφόρμα των καθισμάτων της χορωδίας στο τέλος του χώρου της Χορωδίας. Η βασική κονσόλα με τα πέντε πληκτρολόγια βρισκόταν στο ίδιο σημείο, ενώ η κονσόλα του τμήματος Choir είχε τοποθετηθεί πίσω από την Αγία Τράπεζα, όπου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να συνοδεύσει τις λειτουργίες του «Κανόνων» δηλαδή των ιερέων του Καθεδρικού Ναού. 

• Solo Organ - αντιστοιχεί στο 4ο πληκτρολόγιο, ψηλά στο παράθυρο με θέα το άγαλμα του Αγίου Βαρθολομαίου 

• Echo Organ - αντιστοιχεί στo 5o πληκτρολόγιο, ψηλά στο παράθυρο που βλέπει το διάδρομο πίσω από τη χορωδία (προς την πλευρά του Σκευοφυλακίου).

Το όργανο είχε την πρώτη παρουσίασή του στις 4 Νοεμβρίου 1938 (η επέτειος των τετρακοσίων ετών από τη γέννηση του Αγίου Carlo Borromeo), με την ερμηνεία της "Missa Sancti Caroli" του Lorenzo Perosi. Εγκαινιάστηκε επίσημα σε δύο αξέχαστες συναυλίες στις 17 και στις 22 Νοεμβρίου την ίδια χρονιά με μερικούς από τους καλύτερους Ιταλούς οργανίστες της εποχής, Adolfo Bossi, Luigi Ferrari Trecate, Santo Spinelli, Ulisse Matthey και Fernando Germani. Το όργανο αυτό υπηρέτησε θαυμάσια τις ανάγκες του ναού μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960 όπου παρέστη ανάγκη να αποσυναρμολογηθεί για να γίνουν εργασίες για την ενίσχυση της δομής του Καθεδρικού Ναού.

Για να αντισταθμιστεί μια προσωρινή έλλειψη ενός οργάνου, η εταιρεία Tamburini κατασκεύασε ένα νέο όργανο για χορωδιακή χρήση με μηχανική συναρμογή, τοποθετημένο σε ένα μηχανοκίνητο κινητό τρόλεϊ, τα οποίο θα μπορούσαν να μετακινηθεί σε θέσεις που δεν επηρεάζονταν από τις οικοδομικές εργασίες.

Όταν πραγματοποιήθηκαν οι προϋποθέσεις για την μετεγκατάσταση του αρχικού σώματος του οργάνου, το 1984, η πρόταση αναλύθηκε προσεκτικά και υιοθετήθηκε μία φιλόδοξη λύση τεχνικό-αρχιτεκτονική, ομαδοποιώντας τα διάφορα στοιχεία του οργάνου στο πρεσβυτέριο. Οι πολλές χιλιάδες αυλοί πρώην "διάσπαρτοι" γύρω στον καθεδρικό ναό είχαν τοποθετηθεί πίσω από τα μεγάλα παράθυρα πάνω από τα σκευοφυλάκια. Δύο εντελώς νέες θήκες αυλών δημιουργήθηκαν, μία σε κάθε πλευρά των παλαιών θηκών του 16ου αιώνα, οι οποίες, αν και ίσως αισθητικά αμφισβητήσιμες, έχουν το πλεονέκτημα της ομαδοποίησης του ηχητικού υλικού, αποφεύγοντας τα σημαντικά προβλήματα του ελέγχου ολοκλήρου του οργάνου και τη σταθερότητα του χορδίσματος, όπου αποτελούσε πρόβλημα με την προηγούμενη διάταξη του οργάνου στο χώρο του ναού..

Η μεγάλη κονσόλα με τα πέντε πληκτρολόγια (ένα πραγματικό αριστούργημα) τοποθετήθηκε στη δεξιά πλευρά του πρεσβυτερίου, όπου είναι στην ίδια απόσταση με όλα τα ηχητικά τμήματα, ενώ μία βοηθητική κονσόλα με τρία πληκτρολόγια τοποθετήθηκε στο επίπεδο του εδάφους, στην αριστερή πλευρά της Αγίας Τράπεζας, απέναντι από το όργανο της χορωδίας, η οποία συνδέεται με ηλεκτρομηχανικά με τους αυλούς.  Αυτή η λύση κατέστησε ευκολότερο το να συνοδεύσει κάποιος τη χορωδία, αλλά και να μπορεί να χειριστεί το όργανο σολιστικά ή όταν ένας μεγάλος ήχος χρειάζεται, με τη συμμετοχή των τμημάτων του οργάνου που βρίσκονται στο πρεσβυτέριο (Great Organ στη Βόρεια Πτέρυγα - 1ο πληκτρολόγιο και Great Organ στη Νότια Πτέρυγα – 3ο πληκτρολόγιο).

Η όλη κατασκευή εγκαινιάστηκε επίσημα στις 8 Σεπτεμβρίου 1986 με μία συναυλία του Luigi Benedetti, ο οποίος ήταν τότε ο βασικός οργανίστας του Καθεδρικού Ναού. 

Στα χέρια των δύο βασικών οργανιστών του Καθεδρικού Ναού, το όργανο βοηθά σε όλες τις υπηρεσίες στους εσπερινούς και στις ημέρες των θρησκευτικών εορτών, αλλά έχει επίσης αποδείξει την αξία του και για συναυλίες που δίνονται από μερικούς από τους πιο σημαντικούς μουσικούς του κόσμου.

Οι θήκες του οργάνου στις αψίδες

Πρόσοψη του οργάνου

Πρόσοψη του οργάνου

Η μεγάλη κονσόλα του οργάνου

Η διάταξη των Ηχοχρωμάτων του εκκλησιαστικού οργάνου του Καθεδρικού Ναού του Μιλάνου
1st manual – Positive organ
Principal violone				16’
Principal I				8’
Principal II				8’
Gemshorn				8’
Octave				4’
XII				2 2/3’
XV-XIX				2’-1 1/3’
Mixture				V
Mixture				VI
Bordone				16’
Chimney flute				8’
Conical flute				8’
Double flute				4’
Nasardo				2 2/3’
Flageolet				2’
Nasardo third				3 1/5’
Piccolo				1’
Viola da gamba				8’
Fugara				4’
Salicional				8’
Unda maris				8’
Basset horn				16’
Cor anglais				8’
Tuba mirabilis				8’
Harmonic trumpet				8’
Clarion				4’
Tremolo
Pedals 1st manual
Principal				24’
Bourdon				16’
Violone				16’
Subbass				16’
Harmonic bass				8’
Octave				4’
Basset horn				16’
Trumpet				8’
Clarino				2’
2nd manual – Great organ – North Presbytery Division and South Presbytery Division
North
Principal				32’
Principal I				16’
Principal major				8’
Principal diapason				8’
Octave forte				4’
XII				2 2/3’
XV				2’
XIX				1 1/3’
Mixture				X
Bordone				8’
Octave flute				4’
Flute in XV				2’
Cornet				IV
Tuba sonora
Tuba major				8’
Clarinet				8’
Harmonic trumpet				8’
Bugle				4’
South
Principal II				16’
Principal violone				16’
Principal forte				8’
Octave				4’
XII				2 2/3’
XV				2’
XIX – XXII				1 1/3’-1’
Mixture				X
Open flute				8’
Octave flute				4’
Flute in XVII				1 3/5’
Harmonic viola				8’
Human viola				8’
Trumpet				16’
Trumpet				8’
Pedals 2nd manual
North
Acoustic				64’
Principal				32’
Principal				16’
Subbass				16’
Principal				8’
Bordone				8’
Octave				4’
Small Bordone				4’
Double bassoon				16’
South
Bourdon				32’
Bourdon				16’
Gran Quinta				10 2/3’
Bass forte				8’
Quinta				5 1/3’
Contra bombarde				32’
Bombarde				16’
Trumpet				8’
Clarion forte				4’
3rd manual – Expressive Recitative organ – North Presbytery Division
Harmonic principal				16’
Principal				8’
Principal diapason				8’
Euphone				8’
Octave				4’
XV				2’
Mixture				ΙΙΙ
Sharp				ΙΙΙ
Cymbal				ΙΙ
Bordone				8’
Wald flute				4’
Octave Flute				4’
Fonino				4’
Flute in XII				2 2/3’
Small Flute				2’
Larigot				1 1/3’
Contra Viola da gamba				16’
Flute Celeste				8’
Orchestral Viola				8’
Salicet				8’
Concert violins				IV
Grand concert violas
Contra tuba				16’
Corneopean				8’
Tuba				8’
Oboe				8’
Bagpipes				8’
Tuba				4’
Angelic horn				II
Tremolo
3rd manual – Choir Organ Division
Principal				8’
Octave				4’
XV				2’
Mixture				IV
Chimney Flute				8’
Bordone				8’
Small cymbal				II
Small principal				4’
Octave				2’
‘Cello				2’
Pedals 3rd manual – North Presbytery
Harmonic principal				16’
Bass violone				8’
Sub bass				16’
Bordone				8’
‘Cello				8’
Fugara				4’
Contra tuba				16’
Tuba				8’
Pedals 3rd manual – Choir
Sub bass				16’
Bordone				8’
Bass				8’
Clarion				8’
4th manual – Solo organ
Principal				16’
Principal Stentor				8’
Small Principalino				4’
Mixture				VI
Quintante				16’
Chimney flute				8’
Tibia major				4’
Flute in fifth				5 1/3’
Octave Flute				4’
Grosse tierce				3 1/5’
Squillante				2’
Sesquialtera				II
Gamba serafona				8’
Harmonic				8’
Fugara				4’
Solo Flute				4’
Viola celeste				8’
String choir				5’
Orchestral horn				8’
Cor anglais				8’
Triumphal tuba				8’
Fanfare horn				5 1/3’
Clarion				4’
Tremolo
Pedals 4th manual
Principal				24’
Stentor principal				16’
Tibia				16’
Harmonica				16’
Bass forte				8’
Small Principal				8’
Tuba profonda				16’
Tuba				8’
Small trumpet				4’
5th manual – Expressive Echo Organ
Open Principal				8’
Conical Principal				8’
Harmonic Octave				4’
Voce angelica				8’
Ethereal Harmony				V
Gemshorn				16’
Night horn				8’
Wald Flute				4’
Flute in XII				2 2/3’
Flautino				2’
Viola d’amore				8’
Concerto violins				IV
French horn				8’
Echo Oboe				8’
Tremolo
Pedals 5th manual
Flute				16’
Echo Bass				8’
Flute				4’

Μεγάλη Κονσόλα (Δεξιά πλευρά Πρεσβυτερίου)

5 πληκτρολόγια με 61 πλήκτρα
Ποδοπληκτρολόγιο με 32 πλήκτρα

Κονσόλες Αψίδων (Βόρεια και Νότια Πλευρά)

1 πληκτρολόγιο με 61 πλήκτρα
Ποδοπληκτρολόγιο με 24 πλήκτρα

Κονσόλα κυρίως ναού

3 πληκτρολόγια με 61 πλήκτρα
Ποδοπληκτρολόγιο με 32 πλήκτρα

Κονσόλα οργάνου Χορωδίας

2 πληκτρολόγια με 61 πλήκτρα
Ποδοπληκτρολόγιο με 32 πλήκτρα
Ηλεκτρική συναρμογή.
Ποδόπληκτρα ελέγχου εντάσεως και συμπλέκτες.
3025 ευκανόνιστοι συνδυασμοί συνολικά.
Crescendo

Ποδόπληκτρα έντασης για το 3 και το 5 πληκτρολόγιο.

Χρονολόγιο των εκκλησιαστικών οργάνων του Καθεδρικού Ναού του Μιλάνου

από τον Emanuele Vianelli

(Βασικός οργανίστας στον καθεδρικό ναό του Μιλάνου)

1395 - Στις 18 του Ιουλίου ανατέθηκε στον  BROTHER ΜΑΡΤΙΝΟ DE STREMIDI η κατασκευή ενός οργάνου μέσα στο Βόρειο Σκευοφυλάκιο. Ένα όργανο «βαρέλι» χρησιμοποιούνταν για τις λειτουργίες που τελούνταν  στην Αγία Τράπεζα.

1449 – Το όργανο του BROTHER ΜΑΡΤΙΝΟ DE STREMIDI μεταφέρθηκε στον τοίχο που κοιτάζει το εγκάρσιο κλίτος παραμένοντας στη βόρεια πλευρά.

1463 – Ο FRANCESCO SFORZA συμβάλει προσωπικά στο κόστος ενός νέου οργάνου, που θα τοποθετηθεί στο νότιο βραχίονα του εγκάρσιου κλίτους. Ο κατασκευαστής εκκλησιαστικών οργάνων, ο Γερμανός BERNARD D’ALLEMAGNA, ζήτησε «έξι κάρα με κρασί», σαν επιπλέον πληρωμή. Το νέο όργανο εγκαινιάστηκε το 1466, αλλά δεν ικανοποίησε την επιτροπή δοκιμών, προκαλώντας μια διαφωνία σχετικά με την πληρωμή της κατασκευής, η οποία έπρεπε να επιλυθεί με τον Podestà του Μιλάνου, τον επικεφαλής δικαστή.

1490 - Αποκατάσταση και μερική ανακατασκευή του βορείου οργάνου, από τον BARTOLOMEO ANTEGNATI.

1508 - Αποκατάσταση του νοτίου οργάνου από τον LEONARD D’ALLEMAGNA.

1540 - Έναρξη των διαπραγματεύσεων με τον GIAN GIACOMO ANTEGNATI για την ανακατασκευή του βορείου οργάνου. Το 1550 το όργανο αυτό μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση στο πρεσβυτέριο. Οι θυρίδες της πρόσοψης φιλοτεχνήθηκαν από τον GIUSEPPE MEDA.

1579-1590 - Διαπραγματεύσεις και κατασκευή του νέου νοτίου οργάνου από τον CRISTOFORO VALVASSORI. Κατασκευή της νέας θήκης, η οποία ήταν συμμετρική με τη θήκη  του οργάνου του Antegnati.

1600-1800 - Με τα χρόνια, τα δύο όργανα εξετάστηκαν λεπτομερώς και αποκαταστάθηκαν από τους MICHELANCELO VALVASSORI, CARLO PRATI, ANTONIO BRUNELLI, GIOVANNI PAOLO BINAGHI, GIOVANNI ANTONIO BOSSI, GIOVANNI BRUNELLI, ROCCO BINAGHI, ANGELO και ANTONIO BOSSI.

1825 – Ανακατασκευή του νοτίου οργάνου από τον EUGENIO BIROLDI.

1842 – Ανακατασκευή του βορείου οργάνου από τους αδελφούς SERASSI.

1876 ​​- Ανακατασκευή του νοτίου οργάνου από τους PIETRO και LUIGI BERNASCONI. Προστέθηκε ένα τμήμα Echo στο όργανο.

1905-1907 - Ανακατασκευή των δύο οργάνων από το VINCENZO MASCIONI. Δύο δίδυμα όργανα δημιουργήθηκαν, το καθένα με 31 συστοιχίες, και με σωληνοειδή-πνευματική συναρμογή. Παραδόξως, η βάση των 24’ στους αυλούς, διατηρήθηκε.

1937-1938 - Η αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης από 150.000 έως 500.000 λιρέτες, που ελήφθη από τον Giuseppe De Capitani D'Arzago, τον Επίτροπο της Veneranda Fabbrica, κατέστησε δυνατή την ανάληψη κάποιων μεγάλων έργων. Αυτά περιελάμβαναν την πλήρη ανακατασκευή του οργάνου από τα καλύτερα ιταλικά εργοστάσια κατασκευής εκκλησιαστικών οργάνων, με ομαδική εργασία. Η ομάδα περιελάμβανε την εταιρεία BALBIANI -VEGEZZI-BOSSI από το Μιλάνο, την εταιρεία Mascioni από το Cuvio και την εταιρεία Tamburini από την Crema. Ο πρώτος εγκατέλειψε το έργο επειδή αισθάνθηκε ότι ήταν καλλιτεχνικά λάθος για ένα τόσο σημαντικό όργανο να συνεργαστούν διαφορετικές τεχνικές και αισθητικές. Το όργανο που ολοκληρώθηκε από τις επιχειρήσεις Mascioni και Tamburini μόνον, είχε 5 πληκτρολόγια, 2 κονσόλες, 180 συστοιχίες αυλών, 15.350 σωλήνες και επτά στοιχεία "διανεμημένα" γύρω από το εγκάρσιο κλίτος.

1965-1966 - Τα όργανα διαλύθηκαν πλήρως γιατί οι πυλώνες του θόλου χρειάζονταν επειγόντως επισκευή. Ένα νέο όργανο χορωδίας κατασκευάστηκε από τον Tamburini (1968), με μηχανική συναρμογή και 16 συστοιχίες. Αυτό το όργανο ήταν φορητό και μπορούσε να κινηθεί σε ειδικά βάθρο-τρόλλεϋ γύρω από την αψίδα για να μην ενοχλείται από το έργο της ανοικοδόμησης.

1984-1986 - Η εταιρεία Tamburini της Crema ανακατασκεύασε τα μεγάλα όργανα, τα οποία επανεφωνήθησαν (voicing) σε κάποιο βαθμό, και τα οποία τοποθετήθηκαν εξ ολοκλήρου στην αψίδα, με την κατασκευή δύο νέων θηκών. Τα δύο πληκτρολόγια τοποθετήθηκαν στα δύο παλιά βάθρα της  χορωδίας  τα οποία επίσης ανακατασκευάστηκαν, καθιστώντας δυνατή την ανάκτηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ των «κουρασμένων οργάνων». Μια νέα κονσόλα με τρία πληκτρολόγια, τοποθετημένη στα αριστερά της Αγίας Τράπεζας, επέτρεψε επίσης να χρησιμοποιηθούν τα δύο όργανα των οποίων οι αυλοί είναι τοποθετημένοι στις ιστορικές θήκες, καθώς και ένα τμήμα του Positive Organ και του Choir Organ του Tamburini (το τελευταίο είναι εφοδιασμένο με διπλή μηχανική και ηλεκτρική συναρμογή). Αυτό σήμαινε ότι ένα μέρος από τα μεγάλα όργανα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να συνοδεύσει τη Χορωδία του Καθεδρικού Ναού, η οποία τραγουδά συνήθως σε μία κατάλληλη περιοχή του εγκάρσιου κλίτους.

1999-2000 - Για να σηματοδοτηθεί το Μεγάλο Ιωβηλαίο, τα όργανα υποβλήθηκαν σε ριζική καθαριότητα και χόρδισμα.

Πηγές:

Το εκκλησιαστικό όργανο του Καθεδρικού Ναού του Μιλάνου

Κατάλογος των ηχοχρωμάτων του εκκλησιαστικού οργάνου του Καθεδρικού Ναού του Μιλάνου

Χρονολόγιο του εκκλησιαστικού οργάνου του Καθεδρικού Ναού του Μιλάνου

© 2016 Chris Paraskevopoulos All Rights Reserved