Το εκκλησιαστικό όργανο του Καθεδρικού Ναού του Μιλάνου

Το μεγάλο εκκλησιαστικό όργανο στον Καθεδρικό Ναό του Μιλάνου, κατασκευάστηκε το 1938 από τις εταιρείες Mascioni της Cuvio (Βαρέζε) και Tamburini της Crema, αποκαταστάθηκε και επανατοποθετήθηκε εξ ολοκλήρου στο πρεσβυτέριο από τον Tamburini το 1986. Παραμένει σταθερά στη δεύτερη θέση στην Ευρώπη για τον αριθμό των αυλών και συστοιχιών αυλών (μόνο το όργανο στον Καθεδρικό Ναό του  Passau στη Γερμανία το ξεπερνά σε μέγεθος), και είναι ένα από τα δεκαπέντε μεγαλύτερα όργανα στον κόσμο.

Οι προδιαγραφές αυτού του "γίγαντα" οργάνου είναι πραγματικά εντυπωσιακές: 

• 15.800 αυλοί, εκ των οποίων ο μεγαλύτερος έχει μήκος πάνω από εννέα μέτρα, και ο μικρότερος λίγα εκατοστά 

• Πέντε όργανα (Το Great Organ στη Βόρεια και Νότια πλευρές – Τα Positive και Recitative Organs στη  Βόρεια πλευρά – τα Solo και Echo Νότια πλευρά – το Choir στο ίδιο επίπεδο  με την Αγία Τράπεζα) 

• Πέντε κονσόλες (η βασική κονσόλα με πέντε πληκτρολόγια, η κονσόλα της Αγίας Τράπεζας με τρία πληκτρολόγια, η κονσόλα της χορωδίας με δύο πληκτρολόγια και δύο κονσόλες του ενός πληκτρολογίου στις Αψίδες)

Παρά το γεγονός ότι τα στοιχεία αυτά είναι καταπληκτικά από μόνα τους, τα καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά είναι ακόμα πιο εξαιρετικά: το μεγάλο όργανο του καθεδρικού ναού κατασκευάστηκε από δύο από τις σημαντικότερες οικογένειες κατασκευαστών οργάνων του 20ου αιώνα. Συνδυάζει την απαράμιλλη φωνή της ιταλικής παράδοσης με μια αναμφισβήτητα εκλεκτική σειρά ηχοχρωμάτων, τα οποία εγγυώνται την τέλεια ερμηνεία των περισσοτέρων έργων που έχουν γραφτεί για το όργανο, ένα όργανο με ένα πραγματικά εξαιρετικό ηχόχρωμα για την εκτέλεση ενός ρομαντικού και συμφωνικού ρεπερτορίου, στο ίδιο επίπεδο με τα πιο σημαντικά όργανα των καθεδρικών ναών της Ευρώπης.

Σε αυτό πρέπει να προσθέσουμε την εξαιρετική δεξιοτεχνία των διαδικασιών και τεχνολογιών που χρησιμοποιήθηκαν από τους κατασκευαστές του οργάνου: δεν υπάρχει τίποτα τυποποιημένο ή "βιομηχανικό" σε αυτό το όργανο, και κάθε στοιχείο έχει σχεδιαστεί για να δημιουργήσει ένα μοναδικό όργανο για ένα μοναδικό περιβάλλον.

Το όργανο αυτό επινοήθηκε το 1938 με ένα πραγματικά μεγαλειώδες σχέδιο: επτά όργανα τοποθετήθηκαν σε διάφορα σημεία μέσα στον καθεδρικό ναό, με αυτή τη διάταξη:

• Positive Organ - αντιστοιχεί στο 1ο πληκτρολόγιο, ψηλά στο μεγάλο παράθυρο πάνω από την Αγία Τράπεζα της Αγίας Θέκλας. 

• Great Organ -. αντιστοιχεί στο 2ο πληκτρολόγιο, και στις δύο προθήκες στις δύο πλευρές της Αγίας Τράπεζας

• Recitatice Organ - αντιστοιχεί στο 3ο πληκτρολόγιο, ψηλά στο μεγάλο παράθυρο με θέα στο διάδρομο πίσω από τη χορωδία (στην πλευρά του Σκευοφυλακίου). 

• Choir Organ - αντιστοιχεί στο 3ο πληκτρολόγιο, στην πλατφόρμα των καθισμάτων της χορωδίας στο τέλος του χώρου της Χορωδίας. Η βασική κονσόλα με τα πέντε πληκτρολόγια βρισκόταν στο ίδιο σημείο, ενώ η κονσόλα του τμήματος Choir είχε τοποθετηθεί πίσω από την Αγία Τράπεζα, όπου θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να συνοδεύσει τις λειτουργίες του «Κανόνων» δηλαδή των ιερέων του Καθεδρικού Ναού. 

• Solo Organ - αντιστοιχεί στο 4ο πληκτρολόγιο, ψηλά στο παράθυρο με θέα το άγαλμα του Αγίου Βαρθολομαίου 

• Echo Organ - αντιστοιχεί στo 5o πληκτρολόγιο, ψηλά στο παράθυρο που βλέπει το διάδρομο πίσω από τη χορωδία (προς την πλευρά του Σκευοφυλακίου).

Το όργανο είχε την πρώτη παρουσίασή του στις 4 Νοεμβρίου 1938 (η επέτειος των τετρακοσίων ετών από τη γέννηση του Αγίου Carlo Borromeo), με την ερμηνεία της "Missa Sancti Caroli" του Lorenzo Perosi. Εγκαινιάστηκε επίσημα σε δύο αξέχαστες συναυλίες στις 17 και στις 22 Νοεμβρίου την ίδια χρονιά με μερικούς από τους καλύτερους Ιταλούς οργανίστες της εποχής, Adolfo Bossi, Luigi Ferrari Trecate, Santo Spinelli, Ulisse Matthey και Fernando Germani. Το όργανο αυτό υπηρέτησε θαυμάσια τις ανάγκες του ναού μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960 όπου παρέστη ανάγκη να αποσυναρμολογηθεί για να γίνουν εργασίες για την ενίσχυση της δομής του Καθεδρικού Ναού.

Για να αντισταθμιστεί μια προσωρινή έλλειψη ενός οργάνου, η εταιρεία Tamburini κατασκεύασε ένα νέο όργανο για χορωδιακή χρήση με μηχανική συναρμογή, τοποθετημένο σε ένα μηχανοκίνητο κινητό τρόλεϊ, τα οποίο θα μπορούσαν να μετακινηθεί σε θέσεις που δεν επηρεάζονταν από τις οικοδομικές εργασίες.

Όταν πραγματοποιήθηκαν οι προϋποθέσεις για την μετεγκατάσταση του αρχικού σώματος του οργάνου, το 1984, η πρόταση αναλύθηκε προσεκτικά και υιοθετήθηκε μία φιλόδοξη λύση τεχνικό-αρχιτεκτονική, ομαδοποιώντας τα διάφορα στοιχεία του οργάνου στο πρεσβυτέριο. Οι πολλές χιλιάδες αυλοί πρώην "διάσπαρτοι" γύρω στον καθεδρικό ναό είχαν τοποθετηθεί πίσω από τα μεγάλα παράθυρα πάνω από τα σκευοφυλάκια. Δύο εντελώς νέες θήκες αυλών δημιουργήθηκαν, μία σε κάθε πλευρά των παλαιών θηκών του 16ου αιώνα, οι οποίες, αν και ίσως αισθητικά αμφισβητήσιμες, έχουν το πλεονέκτημα της ομαδοποίησης του ηχητικού υλικού, αποφεύγοντας τα σημαντικά προβλήματα του ελέγχου ολοκλήρου του οργάνου και τη σταθερότητα του χορδίσματος, όπου αποτελούσε πρόβλημα με την προηγούμενη διάταξη του οργάνου στο χώρο του ναού..

Η μεγάλη κονσόλα με τα πέντε πληκτρολόγια (ένα πραγματικό αριστούργημα) τοποθετήθηκε στη δεξιά πλευρά του πρεσβυτερίου, όπου είναι στην ίδια απόσταση με όλα τα ηχητικά τμήματα, ενώ μία βοηθητική κονσόλα με τρία πληκτρολόγια τοποθετήθηκε στο επίπεδο του εδάφους, στην αριστερή πλευρά της Αγίας Τράπεζας, απέναντι από το όργανο της χορωδίας, η οποία συνδέεται με ηλεκτρομηχανικά με τους αυλούς.  Αυτή η λύση κατέστησε ευκολότερο το να συνοδεύσει κάποιος τη χορωδία, αλλά και να μπορεί να χειριστεί το όργανο σολιστικά ή όταν ένας μεγάλος ήχος χρειάζεται, με τη συμμετοχή των τμημάτων του οργάνου που βρίσκονται στο πρεσβυτέριο (Great Organ στη Βόρεια Πτέρυγα - 1ο πληκτρολόγιο και Great Organ στη Νότια Πτέρυγα – 3ο πληκτρολόγιο).

Η όλη κατασκευή εγκαινιάστηκε επίσημα στις 8 Σεπτεμβρίου 1986 με μία συναυλία του Luigi Benedetti, ο οποίος ήταν τότε ο βασικός οργανίστας του Καθεδρικού Ναού. 

Στα χέρια των δύο βασικών οργανιστών του Καθεδρικού Ναού, το όργανο βοηθά σε όλες τις υπηρεσίες στους εσπερινούς και στις ημέρες των θρησκευτικών εορτών, αλλά έχει επίσης αποδείξει την αξία του και για συναυλίες που δίνονται από μερικούς από τους πιο σημαντικούς μουσικούς του κόσμου.

Οι θήκες του οργάνου στις αψίδες

Πρόσοψη του οργάνου

Πρόσοψη του οργάνου

Η μεγάλη κονσόλα του οργάνου

Η διάταξη των Ηχοχρωμάτων του εκκλησιαστικού οργάνου του Καθεδρικού Ναού του Μιλάνου
1st manual – Positive organ
Principal violone				16’
Principal I				8’
Principal II				8’
Gemshorn				8’
Octave				4’
XII				2 2/3’
XV-XIX				2’-1 1/3’
Mixture				V
Mixture				VI
Bordone				16’
Chimney flute				8’
Conical flute				8’
Double flute				4’
Nasardo				2 2/3’
Flageolet				2’
Nasardo third				3 1/5’
Piccolo				1’
Viola da gamba				8’
Fugara				4’
Salicional				8’
Unda maris				8’
Basset horn				16’
Cor anglais				8’
Tuba mirabilis				8’
Harmonic trumpet				8’
Clarion				4’
Tremolo
Pedals 1st manual
Principal				24’
Bourdon				16’
Violone				16’
Subbass				16’
Harmonic bass				8’
Octave				4’
Basset horn				16’
Trumpet				8’
Clarino				2’
2nd manual – Great organ – North Presbytery Division and South Presbytery Division
North
Principal				32’
Principal I				16’
Principal major				8’
Principal diapason				8’
Octave forte				4’
XII				2 2/3’
XV				2’
XIX				1 1/3’
Mixture				X
Bordone				8’
Octave flute				4’
Flute in XV				2’
Cornet				IV
Tuba sonora
Tuba major				8’
Clarinet				8’
Harmonic trumpet				8’
Bugle				4’
South
Principal II				16’
Principal violone				16’
Principal forte				8’
Octave				4’
XII				2 2/3’
XV				2’
XIX – XXII				1 1/3’-1’
Mixture				X
Open flute				8’
Octave flute				4’
Flute in XVII				1 3/5’
Harmonic viola				8’
Human viola				8’
Trumpet				16’
Trumpet				8’
Pedals 2nd manual
North
Acoustic				64’
Principal				32’
Principal				16’
Subbass				16’
Principal				8’
Bordone				8’
Octave				4’
Small Bordone				4’
Double bassoon				16’
South
Bourdon				32’
Bourdon				16’
Gran Quinta				10 2/3’
Bass forte				8’
Quinta				5 1/3’
Contra bombarde				32’
Bombarde				16’
Trumpet				8’
Clarion forte				4’
3rd manual – Expressive Recitative organ – North Presbytery Division
Harmonic principal				16’
Principal				8’
Principal diapason				8’
Euphone				8’
Octave				4’
XV				2’
Mixture				ΙΙΙ
Sharp				ΙΙΙ
Cymbal				ΙΙ
Bordone				8’
Wald flute				4’
Octave Flute				4’
Fonino				4’
Flute in XII				2 2/3’
Small Flute				2’
Larigot				1 1/3’
Contra Viola da gamba				16’
Flute Celeste				8’
Orchestral Viola				8’
Salicet				8’
Concert violins				IV
Grand concert violas
Contra tuba				16’
Corneopean				8’
Tuba				8’
Oboe				8’
Bagpipes				8’
Tuba				4’
Angelic horn				II
Tremolo
3rd manual – Choir Organ Division
Principal				8’
Octave				4’
XV				2’
Mixture				IV
Chimney Flute				8’
Bordone				8’
Small cymbal				II
Small principal				4’
Octave				2’
‘Cello				2’
Pedals 3rd manual – North Presbytery
Harmonic principal				16’
Bass violone				8’
Sub bass				16’
Bordone				8’
‘Cello				8’
Fugara				4’
Contra tuba				16’
Tuba				8’
Pedals 3rd manual – Choir
Sub bass				16’
Bordone				8’
Bass				8’
Clarion				8’
4th manual – Solo organ
Principal				16’
Principal Stentor				8’
Small Principalino				4’
Mixture				VI
Quintante				16’
Chimney flute				8’
Tibia major				4’
Flute in fifth				5 1/3’
Octave Flute				4’
Grosse tierce				3 1/5’
Squillante				2’
Sesquialtera				II
Gamba serafona				8’
Harmonic				8’
Fugara				4’
Solo Flute				4’
Viola celeste				8’
String choir				5’
Orchestral horn				8’
Cor anglais				8’
Triumphal tuba				8’
Fanfare horn				5 1/3’
Clarion				4’
Tremolo
Pedals 4th manual
Principal				24’
Stentor principal				16’
Tibia				16’
Harmonica				16’
Bass forte				8’
Small Principal				8’
Tuba profonda				16’
Tuba				8’
Small trumpet				4’
5th manual – Expressive Echo Organ
Open Principal				8’
Conical Principal				8’
Harmonic Octave				4’
Voce angelica				8’
Ethereal Harmony				V
Gemshorn				16’
Night horn				8’
Wald Flute				4’
Flute in XII				2 2/3’
Flautino				2’
Viola d’amore				8’
Concerto violins				IV
French horn				8’
Echo Oboe				8’
Tremolo
Pedals 5th manual
Flute				16’
Echo Bass				8’
Flute				4’

Μεγάλη Κονσόλα (Δεξιά πλευρά Πρεσβυτερίου)

5 πληκτρολόγια με 61 πλήκτρα
Ποδοπληκτρολόγιο με 32 πλήκτρα

Κονσόλες Αψίδων (Βόρεια και Νότια Πλευρά)

1 πληκτρολόγιο με 61 πλήκτρα
Ποδοπληκτρολόγιο με 24 πλήκτρα

Κονσόλα κυρίως ναού

3 πληκτρολόγια με 61 πλήκτρα
Ποδοπληκτρολόγιο με 32 πλήκτρα

Κονσόλα οργάνου Χορωδίας

2 πληκτρολόγια με 61 πλήκτρα
Ποδοπληκτρολόγιο με 32 πλήκτρα
Ηλεκτρική συναρμογή.
Ποδόπληκτρα ελέγχου εντάσεως και συμπλέκτες.
3025 ευκανόνιστοι συνδυασμοί συνολικά.
Crescendo

Ποδόπληκτρα έντασης για το 3 και το 5 πληκτρολόγιο.

Χρονολόγιο των εκκλησιαστικών οργάνων του Καθεδρικού Ναού του Μιλάνου

από τον Emanuele Vianelli

(Βασικός οργανίστας στον καθεδρικό ναό του Μιλάνου)

1395 - Στις 18 του Ιουλίου ανατέθηκε στον  BROTHER ΜΑΡΤΙΝΟ DE STREMIDI η κατασκευή ενός οργάνου μέσα στο Βόρειο Σκευοφυλάκιο. Ένα όργανο «βαρέλι» χρησιμοποιούνταν για τις λειτουργίες που τελούνταν  στην Αγία Τράπεζα.

1449 – Το όργανο του BROTHER ΜΑΡΤΙΝΟ DE STREMIDI μεταφέρθηκε στον τοίχο που κοιτάζει το εγκάρσιο κλίτος παραμένοντας στη βόρεια πλευρά.

1463 – Ο FRANCESCO SFORZA συμβάλει προσωπικά στο κόστος ενός νέου οργάνου, που θα τοποθετηθεί στο νότιο βραχίονα του εγκάρσιου κλίτους. Ο κατασκευαστής εκκλησιαστικών οργάνων, ο Γερμανός BERNARD D’ALLEMAGNA, ζήτησε «έξι κάρα με κρασί», σαν επιπλέον πληρωμή. Το νέο όργανο εγκαινιάστηκε το 1466, αλλά δεν ικανοποίησε την επιτροπή δοκιμών, προκαλώντας μια διαφωνία σχετικά με την πληρωμή της κατασκευής, η οποία έπρεπε να επιλυθεί με τον Podestà του Μιλάνου, τον επικεφαλής δικαστή.

1490 - Αποκατάσταση και μερική ανακατασκευή του βορείου οργάνου, από τον BARTOLOMEO ANTEGNATI.

1508 - Αποκατάσταση του νοτίου οργάνου από τον LEONARD D’ALLEMAGNA.

1540 - Έναρξη των διαπραγματεύσεων με τον GIAN GIACOMO ANTEGNATI για την ανακατασκευή του βορείου οργάνου. Το 1550 το όργανο αυτό μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση στο πρεσβυτέριο. Οι θυρίδες της πρόσοψης φιλοτεχνήθηκαν από τον GIUSEPPE MEDA.

1579-1590 - Διαπραγματεύσεις και κατασκευή του νέου νοτίου οργάνου από τον CRISTOFORO VALVASSORI. Κατασκευή της νέας θήκης, η οποία ήταν συμμετρική με τη θήκη  του οργάνου του Antegnati.

1600-1800 - Με τα χρόνια, τα δύο όργανα εξετάστηκαν λεπτομερώς και αποκαταστάθηκαν από τους MICHELANCELO VALVASSORI, CARLO PRATI, ANTONIO BRUNELLI, GIOVANNI PAOLO BINAGHI, GIOVANNI ANTONIO BOSSI, GIOVANNI BRUNELLI, ROCCO BINAGHI, ANGELO και ANTONIO BOSSI.

1825 – Ανακατασκευή του νοτίου οργάνου από τον EUGENIO BIROLDI.

1842 – Ανακατασκευή του βορείου οργάνου από τους αδελφούς SERASSI.

1876 ​​- Ανακατασκευή του νοτίου οργάνου από τους PIETRO και LUIGI BERNASCONI. Προστέθηκε ένα τμήμα Echo στο όργανο.

1905-1907 - Ανακατασκευή των δύο οργάνων από το VINCENZO MASCIONI. Δύο δίδυμα όργανα δημιουργήθηκαν, το καθένα με 31 συστοιχίες, και με σωληνοειδή-πνευματική συναρμογή. Παραδόξως, η βάση των 24’ στους αυλούς, διατηρήθηκε.

1937-1938 - Η αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης από 150.000 έως 500.000 λιρέτες, που ελήφθη από τον Giuseppe De Capitani D'Arzago, τον Επίτροπο της Veneranda Fabbrica, κατέστησε δυνατή την ανάληψη κάποιων μεγάλων έργων. Αυτά περιελάμβαναν την πλήρη ανακατασκευή του οργάνου από τα καλύτερα ιταλικά εργοστάσια κατασκευής εκκλησιαστικών οργάνων, με ομαδική εργασία. Η ομάδα περιελάμβανε την εταιρεία BALBIANI -VEGEZZI-BOSSI από το Μιλάνο, την εταιρεία Mascioni από το Cuvio και την εταιρεία Tamburini από την Crema. Ο πρώτος εγκατέλειψε το έργο επειδή αισθάνθηκε ότι ήταν καλλιτεχνικά λάθος για ένα τόσο σημαντικό όργανο να συνεργαστούν διαφορετικές τεχνικές και αισθητικές. Το όργανο που ολοκληρώθηκε από τις επιχειρήσεις Mascioni και Tamburini μόνον, είχε 5 πληκτρολόγια, 2 κονσόλες, 180 συστοιχίες αυλών, 15.350 σωλήνες και επτά στοιχεία "διανεμημένα" γύρω από το εγκάρσιο κλίτος.

1965-1966 - Τα όργανα διαλύθηκαν πλήρως γιατί οι πυλώνες του θόλου χρειάζονταν επειγόντως επισκευή. Ένα νέο όργανο χορωδίας κατασκευάστηκε από τον Tamburini (1968), με μηχανική συναρμογή και 16 συστοιχίες. Αυτό το όργανο ήταν φορητό και μπορούσε να κινηθεί σε ειδικά βάθρο-τρόλλεϋ γύρω από την αψίδα για να μην ενοχλείται από το έργο της ανοικοδόμησης.

1984-1986 - Η εταιρεία Tamburini της Crema ανακατασκεύασε τα μεγάλα όργανα, τα οποία επανεφωνήθησαν (voicing) σε κάποιο βαθμό, και τα οποία τοποθετήθηκαν εξ ολοκλήρου στην αψίδα, με την κατασκευή δύο νέων θηκών. Τα δύο πληκτρολόγια τοποθετήθηκαν στα δύο παλιά βάθρα της  χορωδίας  τα οποία επίσης ανακατασκευάστηκαν, καθιστώντας δυνατή την ανάκτηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ των «κουρασμένων οργάνων». Μια νέα κονσόλα με τρία πληκτρολόγια, τοποθετημένη στα αριστερά της Αγίας Τράπεζας, επέτρεψε επίσης να χρησιμοποιηθούν τα δύο όργανα των οποίων οι αυλοί είναι τοποθετημένοι στις ιστορικές θήκες, καθώς και ένα τμήμα του Positive Organ και του Choir Organ του Tamburini (το τελευταίο είναι εφοδιασμένο με διπλή μηχανική και ηλεκτρική συναρμογή). Αυτό σήμαινε ότι ένα μέρος από τα μεγάλα όργανα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να συνοδεύσει τη Χορωδία του Καθεδρικού Ναού, η οποία τραγουδά συνήθως σε μία κατάλληλη περιοχή του εγκάρσιου κλίτους.

1999-2000 - Για να σηματοδοτηθεί το Μεγάλο Ιωβηλαίο, τα όργανα υποβλήθηκαν σε ριζική καθαριότητα και χόρδισμα.

Πηγές:

Το εκκλησιαστικό όργανο του Καθεδρικού Ναού του Μιλάνου

Κατάλογος των ηχοχρωμάτων του εκκλησιαστικού οργάνου του Καθεδρικού Ναού του Μιλάνου

Χρονολόγιο του εκκλησιαστικού οργάνου του Καθεδρικού Ναού του Μιλάνου

© 2016 Chris Paraskevopoulos All Rights Reserved