Το Μεγάλο Εκκλησιαστικό Όργανο του Καθεδρικού Ναού του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο

Το Μεγάλο εκκλησιαστικό όργανο
του Αγγλικανικού Καθεδρικού Ναού του Αγίου Παύλου
στο Λονδίνο

Τον Ιούλιο του 2005 έκανα ένα ταξίδι στο Λονδίνο, με σκοπό να συναντήσω τον περίφημο οργανίστα Nicolas Kynaston και να κάνω κάποια μαθήματα εκκλησιαστικού οργάνου μαζί του. Μέσα σε όλα, επισκέφθηκα και μεγάλους καθεδρικούς ναούς της πόλης, αλλά και μικρότερους ενοριακούς όπου θαύμασα τα εκκλησιαστικά τους όργανα και ταυτόχρονα ένοιωσα ότι εδώ στην Ελλάδα είμαστε όχι απλώς πίσω στον τομέα της μουσικής αυτού του είδους, αλλά δε θα καταφέρουμε ποτέ ούτε να προσεγγίσουμε αυτά που γίνονται εκεί.

Όταν ήρθε η ημέρα της Κυριακής, επισκέφθηκα τον Αγγλικανικό Καθεδρικό Ναό του Αγίου Παύλου. Δε νομίζω ότι υπάρχουν λόγια να περιγράψει κανείς ένα τέτοιο μνημείο. Είναι πραγματικά ένα τεράστιο οικοδόμημα. Οι διαστάσεις του δικαίως χαρακτηρίζουν το ναό αυτό ως καθεδρικό. Αλλά ο κυριότερος λόγος για τον οποίο επισκέφθηκα τον Καθεδρικό Ναό ήταν, φυσικά, το εκκλησιαστικό όργανο που φιλοξενείται εκεί. Ο ναός του Αγίου Παύλου είναι ιδανικός για τη φιλοξενία αυτού του τεραστίου οργάνου, το οποίο όταν ηχεί μέσα στο ναό είναι σα να ακούγεται ο ήχος του από τον ουρανό. Η ακουστική του ναού είναι φανταστική και χρειάζονται περίπου 12 δευτερόλεπτα για να χαθεί και το παραμικρό ίχνος του ήχου που αφήνει αυτό το όργανο μαμούθ.

Ας δούμε λίγα λόγια για το όργανο αυτό, αρχίζοντας πρώτα από ιστορικά στοιχεία και στη συνέχεια εξετάζοντας τη διάταξη των ηχοχρωμάτων του.

Στις 19 Δεκεμβρίου 1694 υπογράφθηκε ένα συμβόλαιο από τους υπεύθυνους του ναού και από το διαπρεπή κατασκευαστή εκκλησιαστικών οργάνων από τη Γερμανία Bernard Smith, προκειμένου να κατασκευασθεί ένα όργανο για το νέο καθεδρικό ναό, αφού ο προηγούμενος είχε παραδοθεί στις φλόγες της πυρκαγιάς που κυριολεκτικά κατέστρεψε το Λονδίνο το 1666. Η τιμή του νέου οργάνου ήταν 2000 λίρες (με σημερινά δεδομένα παραπάνω από 2.000.000 λίρες δηλ. 3.000.000 ευρώ). Το όργανο είχε 27 ρετζίστρο και τοποθετήθηκε στο δώμα του Quire, δηλαδή του χώρου στο μπροστινό μέρος του ναού που κάθεται η χορωδία και οι κληρικοί, όπως συνηθιζόταν εκείνη την περίοδο. Είχε τρία πληκτρολόγια για τα χέρια, αλλά κανένα ποδοπληκτρολόγιο. Τα ποδόπληκτρα προστέθηκαν στο όργανο γύρω στο 1721, αν και αυτά δεν ήταν ακριβώς ποδόπληκτρα αλλά “Pull Downs”, δηλαδή ποδομοχλοί συνδεδεμένοι με τις βαθύφωνες νότες των πληκτρολογίων. Γενικά το όργανο παρέμεινε αμετάβλητο μέχρι τα μέσα του 19^ου αιώνα.

Το 1872, ο Henry Willis, ολοκλήρωσε ένα ουσιαστικά νέο όργανο για τον Καθεδρικό Ναό. Από το παλιό όργανο παρέμειναν περίπου 200 αυλοί από τους οποίους μερικοί διασώζονται ως τις ημέρες μας. Η αρχική θήκη του οργάνου που είχε σχεδιαστεί από τον αρχιτέκτονα του ναού Christopher Wren, διαιρέθηκε στα δύο και το όργανο μοιράστηκε στους μεγάλους πυλώνες που στηρίζουν το θόλο του ναού δεξιά και αριστερά. Το νέο αυτό όργανο είχε τέσσερα πληκτρολόγια. Αργότερα όμως ο Father Willis έκανε κι άλλες τροποποιήσεις, περίπου στο 1897 και 1900. Το 1930 ο εγγονός του Henry Willis ο 3^ος, κατέστη υπεύθυνος για επιπλέον μετατροπές, συμπεριλαμβανομένων του εξηλεκτρισμού του οργάνου, μιας νέας κονσόλας και της τοποθέτησης του θεαματικού ρετζίστρο Trompette Militaire που συναντά κάποιος όταν εισέρχεται στο ναό πάνω στο θόλο και στο κεντρικό κλίτος.

Το 1972-1977 ο κατασκευαστής εκκλησιαστικών οργάνων N.P. Mander Ltd, ανακατασκεύασε τη μετάδοση κίνησης της κονσόλας, των αεροθηκών και της κονσόλας εν γένει, συντήρησε τους παλιούς αυλούς του οργάνου του Willis και επίσης τοποθέτησε αρκετό νέο υλικό στο όργανο. Η εργασία ανακατασκευής ολοκληρώθηκε το 1977 εγκαίρως για τον εορτασμό του Αργυρού Ιωβηλαίου της βασίλισσας Ελισσάβετ. Κατά τη διάρκεια της ανακατασκευής του οργάνου, η πλειοψηφία των μερών του ήταν σε λειτουργία, έτσι ώστε το όργανο να παρέχει μουσική στις λειτουργίες. Ακόμη και η τοποθέτηση της νέας κονσόλας έγινε μεταξύ των Εσπερινών μιας ημέρας και της επόμενης.

Το όργανο συνεχίζει να επιτηρείται από τον οίκο Mander Organs Ltd. Το 1992 το σύστημα των εμβόλων μνημών του οργάνου αναβαθμίστηκε με σύστημα Solid State, έτσι ώστε να μπορεί να έχει τη δυνατότητα να εξυπηρετεί με πολλές μνήμες για αποθήκευση συνδυασμών ρετζίστρο, τον κάθε οργανίστα που ερμηνεύει έργα σε αυτό. Από το χειμώνα του 2006 το όργανο βρίσκεται σε ένα πρόγραμμα 18μηνης συντήρησης από τον οίκο Mander Organs Ltd έτσι ώστε να μπορεί να εξυπηρετεί τις ανάγκες των λειτουργιών του ναού. Δεδομένου ότι είναι παγκοσμίως ένα από τα πιο πολυχρησιμοποιημένα μεγάλα εκκλησιαστικά όργανα, χρειαζόταν μια συντήρηση τέτοιου μεγέθους. Επίσης θα τοποθετηθεί μια δεύτερη κινούμενη κονσόλα στο κυρίως μέρος του ναού έτσι ώστε ο οργανίστας να μπορεί να ακούει το όργανο όπως το ακούν οι ακροατές του. Υπολογίζεται ότι το όργανο θα παραδοθεί σε χρήση το καλοκαίρι του 2008.

Λέγεται ότι όταν ο Smith συνεργαζόταν με το Wren για την κατασκευή του οργάνου, υπήρξαν σοβαρές διαφωνίες για τον εξωτερικό σχεδιασμό του και μάλιστα ο Wren, λόγω του ότι ήταν και ο αρχιτέκτονας του ναού, εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του στον Smith λέγοντας του ότι, «δεν θα αλλάξει τα σχέδια του ναού του, για ένα κουτί με σφυρίχτρες!!!!». Ακόμη λέγεται πως μία φορά έπαιξε ο Μέντελσον στο όργανο αυτό σε έναν Εσπερινό, αλλά ξεχάστηκε και συνέχισε το παίξιμο για αρκετή ώρα μετά το τέλος του Εσπερινού και ο κόσμος ήθελε να φύγει. Τότε οι υπεύθυνοι του ναού προκειμένου να σταματήσει ο μουσικός να παίζει, έδωσαν εντολή στους χειριστές των φυσερών του οργάνου, να σταματήσουν να παρέχουν αέρα στο όργανο, με αποτέλεσμα να δοθεί ένα άδοξο τέλος στην ερμηνεία του μεγάλου μουσικού.

Η διάταξη των ηχοχρωμάτων του οργάνου είναι η εξής:

CHANCEL SECTION:

GREAT ORGAN Double Open Diapason 16 Open Diapason I 8 Open Diapason II 8 Stopt Diapason 8 Claribel Flute 8 Quint 5 1/3 Principal 4 Flute 4 Twelfth 2 2/3 Fifteenth 2 Mixture 17 19 22 III Mixture 24 26 29 III Fourniture 19 22 26 29 IV Trombone 16 Trumpet 8 Clarion 4 Swell to Great Choir to Great Solo to Great Vth to Great Great Reeds to Solo Great Reeds to Pedal

SWELL ORGAN Contra Gamba 16 Open Diapason 8 Lieblich Gedacht 8 Salicional 8 Vox Angelica 8 Principal 4 Fifteenth 2 Cornet 17 19 11 III Contra Possaune 16 Cornopean 8 Hautboy 8 Vox Humana 8 Clarion 4 Tremulant Octave Sub Octave Solo to Swell

SOLO ORGAN Enclosed Open Diapason 8 Viola 8 Viola Cιleste 8 Flϋte Harmonique 8 Concert Flute 4 Piccolo 2 Corno de Bassetto 8 Cor Anglais 8 French Horn 8 Tremulant Octave Sub Octave Unenclosed Tuba 8 Tuba Clarion 4 Vth to Solo North Choir on Solo

CHANCEL PEDAL ORGAN Open Metal 16 Open Diapason (Great) 16 Viola (Choir) 16 Bourdon 16 Principal 8 Flute 8 Fifteenth 4 Flute 4 Mixture 19 22 26 29 IV Contra Posaune 32 Ophicleide 16 Posaune 8 Clarion 4 Great to Pedal Swell to Pedal Choir to Pedal Solo to Pedal Solo Octave to Pedal Vth to Pedal CHANCEL TO PEDAL OFF

DOME SECTION:

VTH MANUAL Dome Chorus Double Open Diapason 16 Open Diapason I 8 Open Diapason II 8 Octave 4 Super Octave 2 Quartane 19 22 II Mixture 22 26 29 III Forniture 19 22 26 29 IV Contra Possaune 16 Trumpet 8 Dome Chorus on Choir Dome Reeds Double Tuba 16 Tuba 8 Clarion 4 Trompette Militaire 8

DOME PEDAL ORGAN Double Open Wood 32 Contra Violone 32 Open Wood (ext) 16 Open Diapason (Vth) 16 Contra Bass 16 Principal 8 Super Octave 4 Mixture 19 22 26 29 IV Contra Bombarde 32 Bombarde 16 Posaune (Vth) 16 Claron 8 Dome Pedal Off

SOUTH CHOIR ORGAN Contra Viola 16 Bourdon 16 Open Diapason 8 Violoncello 8 Dulciana 8 Claribel Flute 8 Lieblich Gedact 8 Flϋte Harmonique 4 Flageolet 2 Sesquialtera 12 17 II Corno de Bassetto 8 Tremulant Swell to Choir Solo to Choir Vth to Choir Great to Choir

NORTH CHOIR ORGAN Chimmney Flute 8 Principal 4 Nason Flute 4 Nazard 2 2/3 Fifteenth 2 Blockflute 2 Tierce 1 3/5 Larigot 1 1/3 Sharp Mixture 26 29 33 36 IV Trumpet 8 Tremulant

WEST SECTION: Open Diapason 8 Octave 4 Super Octave 2 Mixture 19 22 26 29 IV Royal Trumpet 16 Royal Trumpet 8 Royal Trumpet 4 West on Vth West on Choir

COUPLERS: Drawstops for : Great and Pedal combinations coupled (Operating on Chancel Pedal) Vth and Pedal combinations coupled (operating on Dome Pedal) Dome combinations on Choir pistons Full Chancel Organ Full Organ Full complement of thumb and toe pistons including 256 memories for the General pistons with forward and reverse sequencer and eight independent memories for the divisional pistons.