Οι δυνατότητες του Ήχου

Μέσα στην καθημερινότητα της ζωής μας, θεωρούμε πολλά πράγματα ως δεδομένα. Χωρίς αυτά όμως η ζωή είναι πιο στεγνή και ελλιπής. Ένα από αυτά τα δεδομένα είναι και ο Ήχος. Οι διάφοροι ήχοι που ακούμε εμπλουτίζουν τη ζωή μας με διάφορα στοιχεία αλλά κυρίως της προσφέρουν μια ομορφιά και μια ποικιλία. Έχετε ποτέ δοκιμάσει να δείτε μια ταινία τρόμου χωρίς ήχο; Θα καταλάβετε τότε ότι τα συναισθήματά σας είναι τελείως διαφορετικά. Ο ήχος επιδρά έντονα στο συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου και του δημιουργεί μεγάλες διακυμάνσεις. Καμία άλλη τέχνη δε μπορεί να επιδράσει τόσο έντονα στο συναισθηματικό κόσμο του ανθρώπου αλλά και στον ψυχισμό του όσο η Μουσική που είναι η τέχνη των Ήχων. Υπάρχουν ακόμη και περιπτώσεις βασανιστηρίων που με διαφόρους ήχους προκαλούνται στον άνθρωπο πολύ δυσάρεστες καταστάσεις που επιδρούν άμεσα στον ψυχικό του κόσμο. Το φάσμα των ήχων που μπορεί να συλλάβει ένα ανθρώπινο αυτί είναι πολύ μεγάλο. Η μέτρηση των ήχων γίνεται με τα περίφημα Hertz που είναι οι παλμοί που παράγει η ηχητική πηγή ανά δευτερόλεπτο. Επομένως όταν λέμε ότι αυτός ο ήχος είναι 100 Hz σημαίνει ότι η ηχητική πηγή πάλλεται 100 φορές το δευτερόλεπτο και δημιουργεί τον ήχο. Μια απλή μύγα που πετάει γύρω μας και μας δημιουργεί ενόχληση πάλλει τα φτερά της περίπου 440 φορές ανά δευτερόλεπτο και δημιουργεί τη νότα λα που είναι μια νότα στη μέση ακριβώς του πληκτρολογίου του πιάνου.
Ένα υγιέστατο ανθρώπινο αυτί μπορεί να συλλάβει ήχους από 16 Hz έως και 20.000 Hz. Οι ήχοι κάτω από τα 16 ονομάζονται υπόηχοι, ενώ οι ήχοι πάνω από τα 20.000 ονομάζονται υπέρηχοι. Σημειωτέον δε ότι όσο πλησιάζουμε προς τους υπερήχους δημιουργούνται ενοχλήσεις στο αυτί λόγω των πολλών παλμικών κινήσεων της ηχητικής πηγής. Αντίθετα όσο κατεβαίνουμε προς τους υπόηχους δε δημιουργούνται ενοχλήσεις αλλά υπάρχει το συναίσθημα της δόνησης του ανθρωπίνου σώματος αναλόγως με τον όγκο της ηχητικής πηγής.
Ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο των ήχων είναι και η Αρμονική Στήλη. Η Αρμονική Στήλη είναι ένα πολύ παράξενο φαινόμενο στο χώρο των ήχων. Ο κάθε ήχος που ακούμε κρύβει πάρα πολλούς άλλους ήχους από πίσω του οι οποίοι όμως δεν είναι ακουστοί από το ανθρώπινο αυτί αλλά με ειδικούς παλμογράφους κατάφεραν να γίνουν αντιληπτοί. Το γεγονός ότι δεν τους ακούει το ανθρώπινο αυτί δε σημαίνει όμως ότι δεν γίνονται αντιληπτοί από τον ανθρώπινο εγκέφαλο και ειδικά από το ανθρώπινο σώμα. Όσο πιο μπάσος είναι ένας ήχος κρύβει τεράστια ποσότητα Αρμονικών, ενώ οι υψηλότεροι ήχοι στερούνται αρμονικών.Το εκκλησιαστικό όργανο είναι το μοναδικό μουσικό όργανο που μπορεί να αναπαράγει όλο το φάσμα των ήχων που μπορεί να ακούσει ένα ανθρώπινο αυτί. Έχουν κατασκευαστεί εκκλησιαστικά όργανα που παράγουν υπόηχους οι οποίοι απλά ενισχύουν τους ανώτερους ήχους με τον όγκο τους. Επίσης με ένα πολύ ξεχωριστό τρόπο υπάρχει η δυνατότητα να έρθει στην ηχητική επιφάνεια (με ένα φαινόμενο ακουστικής απάτης) και ένα μεγάλο ποσοστό της Αρμονικής Στήλης.
Αν τύχει ποτέ και βρεθείτε μπροστά σε ένα εκκλησιαστικό όργανο την ώρα που παίζει και έχει ένταση θα αντιληφθείτε επαρκώς ότι τα ηχητικά του κύματα δονούν και το ίδιο το σώμα σας. Η αρχή λειτουργίας του εκκλησιαστικού οργάνου είναι οι ηχητικοί σωλήνες. Ηχητικοί σωλήνες υπάρχουν τριών ειδών. Οι σωλήνες με χείλος, στον οποίο δονείται η αέρια στήλη και παράγει τον ήχο, οι σωλήνες με γλωττίδα, όπου ένα μεταλλικό έλασμα πάλλεται από τον συμπιεσμένο αέρα και παράγει τον ήχο και τα διαφωνήματα όπου μια βαλβίδα πάλλεται κατά διαστήματα πάνω σε μια οπή και παράγει επίσης ήχο. Με όποια, όμως, μορφή και να είναι αυτοί οι σωλήνες αναγκάζουν τον αέρα που βρίσκεται μέσα σε αυτούς να μεταφέρει ηχητικά κύματα στην ατμόσφαιρα και η ατμόσφαιρα στο αυτί μας. Όσο μεγαλύτερος είναι ένας τέτοιος αυλός, τόσο περισσότερο όγκο ατμοσφαιρικού αέρα δονεί, συνεπώς τα ηχητικά κύματα μεταφέρουν και στο σώμα μας αντίστοιχες δονήσεις. Σε ένα εκκλησιαστικό όργανο οι μεγαλύτεροι αυλοί ξεκινούν από τα 10 μέτρα ύψος με ανάλογη διάμετρο και βάρος, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις οργάνων μαμούθ μπορεί κανείς να δει και αυλούς μέχρι και 20 μέτρα ύψος!!! Οι πιο μικροί αυλοί μπορεί να προσεγγίσουν και τα 8 χιλιοστά με ανάλογο συρικτό ήχο.
Έχω ηχογραφήσει μερικά τέτοια δείγματα τα οποία παραθέτω. Το όργανο που χρησιμοποιήθηκε είναι ψηφιακό το οποίο σημαίνει ότι έχουν ηχογραφηθεί δείγματα αυθεντικών αυλών από διάσημα Ολλανδικά (εκεί κατασκευάστηκε το όργανο αυτό) εκκλησιαστικά όργανα.

PEDAL

1) Η συστοιχία Contra Bombarde 32', που αποτελείται από αυλούς με γλωττίδες τεραστίων διαστάσεων. Οι πιο χαμηλοί αυλοί που ακούγονται στο δείγμα είναι μεγέθους περίπου 10 μέτρων.

2) Η συστοιχία Contra Violone 32', που αποτελείται από αυλούς με χείλη, δηλαδή τις οπές που βρίσκονται στο κάτω μέρος του σώματος του αυλού. Στις οπές αυτές γίνεται η περιδίνηση του αέρα με ένα πολύ ενδιαφέροντα τρόπο. Ο αέρας σχίζεται στα δύο και η ποσότητα που παραμένει μέσα στον αυλό δονεί την αέρια στήλη και παράγει ήχο συν την περιδίνηση που πραγματοποιείται στο χείλος.

Στις παραπάνω συστοιχίες αυλών που ενεργοποιούνται από το ποδοκίνητο πληκτρολόγιο του οργάνου, οι ήχοι που ακούγονται τελευταίοι ηχούν στα 16 Hz. Αν έχετε συνδέσει τον υπολογιστή σας με ένα καλό ηχοσύστημα και εφόσον έχετε υγιέστατη ακοή, θα μπορέσετε να ακούσετε σωστά τη νότα που παράγεται και όχι τις ταλαντώσεις της γλωττίδας ή τον ήχο της περιδίνισης.

3) Η συστοιχία Bombarde 16', με αντίστοιχους αυλούς της Contra Bombarde, αλλά κατά μία οκτάβα υψηλότερους από την Contra Bombarde 32'.

4) Η συστοιχία Principal 16', με χειλεόφωνους αυλούς, υψηλότερη κατά μία οκτάβα επίσης από το Contra Violone 32'.
5) Η συστοιχία Subbass 16', που αποτελείται από ακροπωματισμένους αυλούς τύπου Φλάουτου. 
6) Η συστοιχία Octavebass 8', που είναι του τύπου Principal και ηχεί κατά μία οκτάβα οψηλότερα από το Principal 16'. 
7) Η συστοιχία Gedackt 8', με ακροπωματισμένους αυλούς τύπου Φλάουτου που είναι κατά μία οκτάβα υψηλότερη από το Subbass 16'. 
8) Η συστοιχία Hohlquinte 10 2/3', σε συνδυασμό με το Subbass 16', όπου παράγεται το ηχητικό εφφέ των 32', εν είδει Resultant Bass.

9) Το πλήρες ηχητικό αποτέλεσμα όλων των γλωττιδοφώνων αυλών των ποδοπλήκτρων.

10) Το πλήρες ηχητικό αποτέλεσμα TUTTI των ποδοπλήκτρων.

Όλοι οι παραπάνω ήχοι, που είναι ένα μέρος, ανήκουν στο τμήμα των ποδοπλήκτρων. Σε ένα εκκλησιαστικό όργανο η βασική ήχηση γίνεται από τα διάφορα πληκτρολόγια που παίζονται με τα χέρια. Σε ένα όργανο μεσαίας προς μεγάλης κατηγορίας υπάρχουν τουλάχιστον τρία πληκτρολόγια. Το Choir που είναι στην πιο χαμηλή θέση και χρησιμοποιείται για τη συνοδεία μιας μικρής χορωδίας ή για δευτερεύοντες σολιστικούς σκοπούς, το Great που είναι στη δεύτερη θέση και στο οποίο υπάρχουν τα βαρέα ηχοχρώματα αλλά και ηχοχρώματα πλήρους ηχήσεως και στο οποίο με ειδικούς διακόπτες συνδέονται και τα υπόλοιπα πληκτρολόγια και μπορούν να ενεργοποιούνται αυτόματα και το Swell που βρίσκεται στην τρίτη θέση και του οποίου οι αυλοί είναι κλειστοί σε ένα θάλαμο του οποίου η μια πλευρά έχει γρίλλιες που ανοιγοκλείνουν με τη βοήθεια ενός πεντάλ και αυξομειώνουν τον ήχο του τμήματος. Ας δούμε μερικές κατηγορίες αυλών των χειροκινήτων πληκτρολογίων.

CHOIR

1) Η συστοιχία Quintadena 16' με έντονο χαρακτηριστικό το ταυτόχρονο άκουσμα του δευτέρου αρμονικού της 12ης.
2) Η συστοιχία Sifflote 1', που παράγει τους ψηλότερους ήχους του οργάνου. Οι πιο ψηλοί αυλοί έχουν ύψος γύρω στα 8 χιλιοστά.
3) Οι συστοιχίες από τα Φλάουτα Bourdon 8' + Flute 4'.
4) Όλα τα Φλάουτα του Choir Bourdon 8' + Flute 4' + Flute 2' + Sifflet 1'.

5) Η γλωττιδόφωνη συστοιχία της Κρομόρνης Krummohrn 8'. Συνοδεύει το Rohrflöte 8' από το Swell.

6) Η γλωττιδόφωνη συστοιχία της σολιστικής Τρομπέτας Festival Trumpet 8'.Συνοδεύει το Principal 8' από το Swell.
7) Η διπλή συστοιχία της Sesquialtera II 2 2/3' + 1 3/5'. Συνοδεύει το
Rohrflöte 8' από το Swell.
8) Η συστοιχία του Nasard 2 2/3' στην κορυφή σε συνδυασμό με τα Bourdon 8' + Flute 4'. Συνοδεύει το Rohrflöte 8' από το Swell. 
9) Όλα τα Principal 8' + Octave 4' + Octave 2' + Sifflet 1'.
10) Οι συστοιχίες Bourdon 8' + Flute 4' + Flute 2'.  

11) Όλοι οι αυλοί του Choir.

GREAT

1) Ο Βασικός ήχος Principal 8', που είναι ο αμιγής πραγματικός ήχος του οργάνου.
2) Τα τρία βασικά ηχοχρώματα Principal 8' Diapason 8' Gamba 8'.
3) Το Φλάουτο του τμήματος Stopped Flute 8'.
4) Η πλήρης Χορωδία των Principals 8' + Octave 4' + Twelfth  2 2/3' + Octave 2' + Mixture IV.
5) Η γλωττιδόφωνη συστοιχία της Τρομπέτας Trumpet 8'. (Συνοδεύει το Bourdon 8' από το Choir).

6) H γλωττιδόφωνη συστοιχία της Ανθρώπινης Φωνής Vox Humana 8'. (Συνοδεύει το Bourdon 8' από το Choir).

7) Η Ουράνια συστοιχία Φλάουτου Flute Celeste 8'. Συμμετέχει η συστοιχία Stopped Flute 8', προκειμένου να επιτευχθεί το δαινόμενο του διακροτήματος.
8) Η συστοιχία της Σολιστικής Κορνέτας (τεσσάρων συστοιχιών) Cornet IV με προσθήκη του Stopped Flute 8' σα βάση. Συνοδεύει το Bourdon 8 από το Choir. 

9) Όλοι οι αυλοί του Great.

SWELL

1) Τα βασικά αμιγή ηχοχρώματα Principal 8' + Octave 4'.

2) Η σολιστική ομάδα συστοιχιών της Κορνέτας Cornet Decompose V. Αναλυτικά οι συστοιχίες είναι οι εξής: Rohrflöte 8', Open Flute 4', Flute Twelfth 2 2/3', Waldflute 2', Tierce 1 3/5'. Συνοδεύει το Principal 8' του Choir.
3) Η συστοιχία της Viola di Gamba 8'.
4) Η Ουράνια Φωνή Vox Celeste 8'.Συμμετέχει η συστοιχία της Viola di Gamba 8', προκειμένου να επιτευχθεί το φαινόμενο του διακροτήματος.
5) Η γλωττιδόφωνη συστοιχία Oboe 8'.Συνοδεύει η Gamba 8' από το Great.
6) Η γλωττιδόφωνη συστοιχία Fagotto 16'. Συνοδεύει η Gamba 8' από το Great.
7) Η βαθύφωνη συστοιχία του τμήματος Bourdon 16'.
8) Η γλωττιδόφωνη συστοιχία Dulcian 8'. Συνοδεύει το Stopped Flute του Great. 
9) Σολιστικό παίξιμο των συστοιχιών Rohrflöte 8' + Open Flute 4' + Waldflute 2' + Nasard 1 1/3'. Συνοδεύει το Bourdon 8' από το Choir.
10) Οι συστοιχίες Φλάουτων Rohrflöte 8' + Open Flute 4' + Flute Twelfth 2 2/3' + Waldflute 2' + Nasard 1 1/3'. 
11) Τα Φλάουτα Bourdon 16' + Rohrflöte 8 + Open Flute 4' + Waldflute 2'.  
12) Όλες οι συστοιχίες εγχόρδων: Viola di Gamba 8' + Vox Celeste 8' + Salicional 4'. 
13) Οι συστοιχίες εγχόρδων Viola di Gamba 8' + Salicional 4'.  
14) Η γλωττιδόφωνη συστοιχία Schalmei 4' με συνοδεία από το Open Flute 4' του Great. 

8) Όλοι οι αυλοί του Swell.

ΟΛΟΙ ΟΙ ΧΕΙΛEΟΦΩΝΟΙ ΑΥΛΟΙ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΟΥ

ΟΛΟΙ ΟΙ ΧΕΙΛΕΟΦΩΝΟΙ ΚΑΙ ΓΛΩΤΤΙΔΟΦΩΝΟΙ ΑΥΛΟΙ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΟΥ

Η ονοματολογία των αυλών του εκκλησιαστικού οργάνου είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Μπορεί κάποιος να δεί πολύ παράξενα ονόματα που δε συνανιώνται σε κανένα άλλο μουσικό όργανο, όπως το Salicional, το Bourdon, το Quintadena, αλλά και ονόματα που υπάρχουν σε άλλα μουσικά όργανα όπως τα Flute, Trumpet, Cromorne, Viola di Gamba, Oboe. Επίσης πολύ χαρακτηριστικά είναι τα Ουράνια Ηχοχρώματα όπου δύο συστοιχίες συνεργάζονται με ένα πολύ πρωτότυπο τρόπο: η μία είναι ξεκούρδιστη σε σχέση με την άλλη και παράγεται αυτό το όμορφο κυματοειδές εφφέ. Η παραγωγή της Ανθρώπινης Φωνής επίσης γίνεται με μία συστοιχία περιορισμένου ύψους γλωττιδοφώνων αυλών που απομιμούνται το ηχόχρωμα της φωνής του ανθρώπου σε συνεργασία με το εφφέ Tremulant προκειμένου να υπάρχει το τρεμούλιασμα που κάνει η ανθρώπινη φωνή στις καταλήξεις.

Τα δείγματα που παρατίθενται είναι ελάχιστα σε σχέση με τον όγκο των συνδυασμών και δειγμάτων που έχει το εν λόγω όργανο.Οι συνδυασμοί μπορούν, δυνητικά, να είναι άπειροι, λόγω και του μεγάλου αριθμού των ηχοχρωμάτων.